Konuşmalar

Dil, dünya, zihin... Nereden, nasıl baktığımıza göre birbiriyle ilişkilenen, birbirinin içine girip birbirini içerebilen şeyler. Derin, karmaşık bağlantılarla ve şimdiden kabul ediyorum ki, bilinmezliklerle dolu şeyler. Bu bağlantıları anlama ve anlatma yolculuğumda, bu yazıda dil ile ilgili bazı temel olgulardan ve bunların bilişsel bilime yansımalarından söz edeceğim. Öncelikle, 'dil' derken insan dillerini, günlük yaşamlarımızda konuşurken ve yazarken kullandığımız, örneğin Türkçe, Japonca, Quechua gibi, Ethnologue veritabanında (www.ethnologue.com) listelenen 7111 dilden herhangi birini kast ediyorum. Dillerin sergilediği müthiş çeşitlilikten, örneğin ses envanterinde, sözcük formlarında, cümle oluşturma kurallarındaki farklılıklardan haberdar olanlar için tekil bir ifadeyle 'insan dili'nden bahsetmek şaşırtıcı gelebilir. Ancak hem biçimsel dilbilimde (örneğin Noam Chomsky'nin ve izleyenlerinin çalışmaları), hem de işlevsel dilbilim ve tipolojide (örneğin Jo...

Bahar döneminde vereceğim derslerden biri Meaning and Logic (Anlam ve Mantık). Her ders haftası için birkaç sayfa Türkçe yazı yazmayı düşündüm. Sınıf dışında da konuşmalara vesile olsun diye. Dersin ve dolayısıyla bu yazı dizisinin ana temaları dil, mantık ve zihin. Odağında da temsil ve anlam konuları olacak. Belli başlı sorular: Dil, zihin ve dünya birbiriyle nasıl ilişkili? Birbirinden (olguda veya kavramda) nasıl ayrılıyor, ne kadar ve nasıl iç içe geçiyor? Temsil ve anlam sadece dilin özellikleri mi, yoksa aynı zamanda düşünceyi (zihni) de niteleyen olgular mı? Dilin dünyayı temsil etmenin ötesinde ne tür işlevleri var? Dilin temsili ve eylemsel yönleri birbiriyle nasıl ilişkili? (ve aynı soruların dil yerine zihin için sorulanları). Dil dünyanın sadece bir parçası mı, yoksa dünyayı dil mi kuruyor? (ve aynı sorunun dil yerine zihin için sorulanı). Mantık sadece doğal dilden çıkan bir soyutlama mı, yoksa zihnin/düşüncenin, hatta dünyanın temeli mi? Mantık sistemleri d...